Dysgrafia, to trudności z opanowaniem właściwego poziomu graficznego pisma. (Bogdanowicz 2004, s.81) Możemy je obserwować u dzieci z obniżoną sprawnością manualną. Często występują u dzieci z ryzykiem dysleksji.
Zaniedbanie problemu może w przyszłości doprowadzić do stanu, w którym pismo dziecka będzie w ogóle nieczytelne nawet dla niego samego, a czynność pisania na lekcji (pobierz dyktanda) będzie jedynie markowana. Robienie odręcznych notatek wciąż jest bardzo ważne i nie w każdej sytuacji można posłużyć się komputerem.
Dziecko brzydko pisze ? Wykonaj ćwiczenia :
Etap I – Zapamiętanie kształtu i nauka pisania i Łączenia
1. Zapamiętanie kształtu
Przed rozpoczęciem nauki pisania dobrze jest ulepić literę z wałeczka plasteliny. Na tekturce wielkości zeszytu rysujemy wzór litery pisanej. Następnie nakładamy na niego cienki wałeczek tworząc kształt. Potem zasłaniamy wzór litery, a dziecko próbuje kilka razy wypisać ją w kaszy lub palcem (pędzlem) umaczanym w farbie. Wskazane jest też, aby napisać literę kilka razy na tablicy – kredą lub mokrym palcem. Rolę tablicy dobrze spełni kawałek gumolitu przyklejonego do ściany.
2. Nauka pisania
Kiedy dziecko uczy się pisać, trzeba zwrócić uwagę na to, czy potrafi napisać literę jednym ruchem ciągłym. Jeśli kreśli ją dwoma oddzielnymi ruchami, należy poćwiczyć pisanie jednym ruchem – oczywiście tam, gdzie się da, gdyż litery k, ł, t, f musimy napisać dwoma ruchami.
Litery o, a, d, g zawierają elementy koliste – tu bardzo ważne jest, aby dziecko zaczynało kreślenie kółeczka „na godzinie drugiej” do góry w lewo – przeciwnie do ruchu wskazówek zegara i na końcu trafiło w punkt wyjściowy (o), a potem bez oderwania ręki dokończyło literkę (a,d,g).
Litery b, p, h, i, j, l, m, n, u – raczej nie sprawiają dzieciom większych trudności. W literze „s” dzieci czasem robią u góry niesymetryczny daszek.
Mała litera „r” jest dość trudna:
- najpierw kreślimy „laseczkę”,
- wracamy do góry po śladzie i we właściwym miejscu musimy rozpocząć drugie ramię ukośnie w bok,
- po dojechaniu do górnej linii – piszemy „dołeczek”.
3. Łączenia
W ćwiczeniach elementarzowych po wprowadzeniu litery zazwyczaj od razu ćwiczy się też jej łączenia z innymi literami. Niektóre dzieci potrzebują jednak większej ilości ćwiczeń. Jako dodatkowe ćwiczenia warto lepić litery z wałeczków lub pisać je w kaszy.
W łączeniach re, be, we, obniżamy nieco dołeczek w literze poprzedzającej „e”, ale nie za dużo.
Sylaby
Pisząc sylabę „mo”, literę „o” rozpoczynamy w połowie litery „m”: i dokończamy po śladzie bez oderwania ręki lub odrywamy rękę i drugą literę w sylabie rozpoczynamy „na godzinie drugiej” według wskazówek na stronie pierwszej. Nigdy nie zaczynamy kolistej formy w literze od godziny 10 w górę w prawo. (zobacz > suwaki sylabowe)
Dziecko brzydko pisze i nie ma poprawy po ćwiczeniach :
Etap II – zdiagnozowanie dysgrafii w poradni
Przede wszystkim nie należy rezygnować z ćwiczeń, a jeśli one nie pomogą, trzeba dziecko zdiagnozować w poradni i rozpocząć terapię pedagogiczną.
Co robić w takiej sytuacji gdy dziecko brzydko pisze ?
Na kartce z liniaturą – taką w jakiej dziecko pisze na lekcji – wypisujemy dla niego alfabet z podstawowych małych i wielkich liter (można wydrukować ten umieszczony na naszej stronie (www.edu-chomiczek.pl). Następnie dajemy dziecku kalkę techniczną i prosimy, aby odkalkowało przez nią wszystkie litery (por. Davies, Dar dysleksji). Albo – pobieramy z naszej strony (www.edu-chomiczek.pl) plik z gotowymi literami pisanymi i drukujemy go na kalce technicznej lub przyklejamy na górze zeszytu (Dodatek 2).
Ta kalka techniczna z literami lub kartka z literami przyklejona na górze zeszytu, stanie się narzędziem, którym uczeń będzie się posługiwał. I tak np. po napisaniu w zeszycie wyrazu „mama”, dziecko nałoży na napisaną przez siebie literę „m” tę wzorcową ze swojej kalki – wtedy samo zobaczy, czy litera „m” jest poprawna, a jeśli trzeba, samodzielnie ją zmaże i poprawi. Odkalkować może także łączenia, jeśli mu nie wychodzą. To bardzo ważne, żeby dziecko samodzielnie dokonywało korekty, bez udziału dorosłego.
Etap III
Pod koniec klasy III wprowadzamy ucznia do posługiwania się liniaturą, która będzie obowiązywać od klasy czwartej. Zachęcamy do skorzystania z przejściowej (zwężonej) liniatury do wydruku, zamieszczonej na naszej stronie edu-chomiczek.pl. Uczeń musi się przyzwyczaić do mniejszego rozmiaru liter oraz do tego, że litery piszemy na dolnym pasku liniatury, a nie tak, jak do tej pory – na środkowym pasku w zeszycie z wąską linią.
Etap IV
Z nieco innym problemem mamy do czynienia u uczniów klasy czwartej. Często po klasie trzeciej, nie są wystarczająco wprawieni do szybkiego pisania. Następuje skokowy wzrost wymagań odnośnie tempa pisania. Wtedy nawet ci, którzy pisali starannie, gdy się śpieszą, zaczynają pisać brzydko: nie zachowują kształtu liter, nie pilnują odpowiedniego rozmieszczenia, pojawia się wiele tzw. kiksów, czyli fragmentów liter, które daleko odbiegają od wzorca, albo są w ogóle niepotrzebne – nakreślone z rozpędu.
Dobrze byłoby, aby na początku klasy czwartej niektórzy uczniowie mogli jeszcze pisać w zaproponowanej przez nas przejściowej liniaturze, którą można pobrać z naszej strony www.edu-chomiczek.pl.
Niestety nie wszyscy nauczyciele zwracają uwagę na estetykę pisma, sądząc, że w przyszłości młodzi ludzie będą posługiwać się komputerem. Natomiast niewielki wysiłek włożony w ćwiczenia w tym przejściowym okresie może zaprocentować pięknym charakterem pisma, a przecież poprzez kształtowanie cierpliwości, kształtujemy także charakter człowieka.
Nawet ludziom posługującym się komputerem przyjemność sprawia otrzymanie odręcznie wypisanej kartki z życzeniami. Wszak charakter pisma to coś oryginalnego i niepowtarzalnego, odzwierciedlającego osobowość.
Na końcu tego opracowania zamieszczamy kilka stron z zeszytu, który zawiera próby pisma kaligraficznego ucznia klasy III (rok 1969-70). Widać prawidłowe nachylenie pisma dla polskiej kaligrafii (około 55-57 stopni) (Dodatek 1).
Zachęcamy dzieci do przepisywania przysłów, cytatów i sentencji takim właśnie pięknym kaligraficznym pismem. Niektóre naprawdę to lubią. Dorośli także mogą spróbować. Paseczki z sentencjami można umieścić w koszyczku i „częstować” nimi swoich gości.
Tak wygląda specjalna liniatura do pisania kaligraficznego, którą także można pobrać z naszej strony internetowej, www.edu-chomiczek.pl. Ta liniatura posiada dodatkowe nachylone pod odpowiednim kątem (55-57 st.) poprzeczne linie, które ułatwiają prowadzenie pisma kaligraficznego.
Przykłady sentencji:
- „Żeby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała”.
- „Jeśli się Jaś nie nauczy, Jan umiał nie będzie”,
- „Prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie”,
- „Paluszek i główka, to szkolna wymówka”,
- „Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada”,
- „Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe”,
- „Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”,
- „Mowa jest srebrem, a milczenie złotem”.
Opracowała Zuzanna Rzecka,
nauczyciel dyplomowany,
specjalista terapii pedagogicznej.
